Điều kiện tự nhiên

Diện tích Quận 1 là 7,7211 km², chiếm 0,35% diện tích TP.HCM và có 8,5% diện tích là sông rạch^[1].

Bản đồ Quận 1 (Nguồn: http://map.google.com/)

Quận 1 nằm ở khu vực trung tâm của TP.HCM, nền tảng kiến tạo địa chất là đất phù sa mới ven sông Sài Gòn. Cụ thể, mặt cắt địa chất của Quận 1 được kết cấu với các lớp đất như sau:

Quận 1 nằm khu vực trung tâm TP.HCM với độ cao từ 2 – 6 m so với mực nước biển^[2]. Địa thế dần thấp về phía sông Sài Gòn, càng về khu vực trung tâm (Dinh Độc Lập) địa hình càng cao. Quận 1 có kiểu khí hậu cận xích đạo với 2 mùa mưa, khô rõ nét. Mù khô từ tháng 11 đến tháng 4, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10. Về thủy văn, Quận 1 tiếp giáp với sông Sài Gòn (khoảng 2 km), về hệ thống kênh rạch có Thị Nghè (đoạn chảy qua địa bàn Quận 1 khoảng 3,2 km) và Bến Nghé (đoạn chảy qua địa bàn Quận 1 khoảng 2,8 km).

Quận 1 còn sở hữu một số “không gian xanh” tiêu biểu và nổi bật của khu vực nội đô TP.HCM. Cụ thể là Thảo Cầm Viên và một số công viên: 23 tháng 9; 30 tháng 4; Tao Đàn (trước đây gọi là Vườn Ông Thượng hay vườn Bờ-Rô), Lê Văn Tám, Bạch Đằng, Bách Tùng Diệp (trước đây là công viên Liên Hiệp). Các không gian xanh này có sức thu hút nhất định dành cho du khách.

Đặc biệt là Thảo Cầm Viên. Thảo Cầm Viên Sài Gòn được xây dựng vào ngày 23.03.1864 với tên gọi đầu tiên là Vườn Bách Thảo. Hiện nay, Thảo Cầm Viên có với hơn 1000 cá thể động vật thuộc 125 loài; hơn 2000 cây gỗ thuộc 260 loài, 23 loài lan nội địa, 33 loài xương rồng, 34 loại bonsai và thảm cỏ xanh trên diện tích 17ha^[3]. Bên cạnh các loài động vật bản địa, Thảo Cầm Viên Sài Gòn còn nuôi dưỡng thành công những loài thú quý hiếm vốn có môi trường sinh sống tự nhiên khác biệt từ nhiều nơi trên thế giới. Trong đó, Thảo Cầm Viên đang sở hữu một số cá thể quý hiếm gắn với các loài như: tê giác trắng, linh dương sừng kiếm, linh dương sừng xoắn, linh dương đầu bò, linh dương Bles, hươu cao cổ, ngựa hoang, hà mã, hà mã lùn, cò đỏ, vượn cáo,… Thảo Cầm Viên là nơi bảo tồn một số cá thể cây thuộc các loài đã được ghi tên vào sách đỏ như: Trầm Hương, Mặc Nưa, Lát Hoa, Gõ Mật, Gõ Đỏ, Đinh, Dầu Con Rái, Đạt Phước, Cẩm Lai Bông, Bách Xanh.

6000 cây xanh hội tụ tại các công viên và mảng xanh còn lại của Quận 1, với các chủng loại khác nhau như cây sao, sọ khỉ, me chua, me tây,… Chính các không gian xanh này cũng là địa điểm triển khai nhiều hoạt động và sự kiện có lượng tham quan đông đảo của các dòng du khách tham quan và trải nhiệm trong và ngoài nước.

Nhìn chung, Quận 1 có địa thế quan trọng về mặt tự nhiên của TP.HCM, giáp sông Sài Gòn, số lượng cây xanh chiếm khoảng 1/5 thành phố là điều kiện nền tảng hình thành nên các cảnh quan sinh thái đô thị gia tăng sự ấn tượng dành cho du khách khi đến với địa bàn Quận 1 nói riêng và TP.HCM nói chung.

Điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội

Theo kết quả điều tra dân số xã hội năm 2019, hiện nay Quận 1 có 142.625 người chiếm 1,59% tổng dân số toàn thành phố; biến động dân số trong 10 năm (2009 – 2019) bình quân mỗi năm giảm 3.700 người; mật độ dân số 18.479 người/km²; tỷ lệ giới tính 86 nam/100 nữ, dân số trong độ tuổi lao động 62,75%^[1].

Về thành phần dân tộc, Quận 1 hiện có khoảng 11.000 người là đồng bào dân tộc thiểu số ^[2], chiến 7,7% dân số Quận 1. Thành phần dân tộc thiểu số tại Quận 1 chủ yếu là cộng đồng các dân tộc Hoa, Chăm và một số dân tộc khác.

Về đời sống kinh tế xã hội, tính đến cuối năm 2018, Quận 1 không còn hộ nghèo thu nhập dưới 21 triệu đồng, số hộ cận nghèo còn 320 hộ, chiếm 0,6% so với tổng dân số. Tổng thu ngân sách năm 2017 ước đạt 12.203 tỷ đồng, năm 2018 là 15.804 tỷ đồng [Hội đồng Nhân dân Quận 1].

Quận 1 là địa bàn trung tâm, nơi tập trung nhiều cơ quan trung ương và Tổng lãnh sự quán các nước, hàng ngày lượng khách Việt kiều và quốc tế đến tham quan, lưu trú, du lịch, hội họp khoảng hơn 3.000 lượt người. Quận 1 cũng là nơi diễn ra các buổi lễ trọng đại của đất nước và thành phố, các đoàn nguyên thủ đến thăm, các buổi hội thảo quốc tế… với khoảng 250 hoạt động tiêu biểu hàng năm.

Do đó, Quận 1 là vùng “hội nhân” là nền tảng động lực cho sự phát triển kinh tế văn hóa xã hội của TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung.